SYSTEM KLASOWO-LEKCYJNY

Pierwszym w dziejach oświaty systemem organizacyjnym nauczania zbiorowego stał się system klasowo – lekcyjny. Wprawdzie za twórcę tego systemu uważa się na ogół J.A. Komeńskiego, lecz właściwym jego inicjatorem był  John Cele.

Nauka szkolna miała opierać się na systemie klasowo-lekcyjnym. W każdej szkole miało być sześć klas, odbywających lekcje przed południem i po południu. W ciągu kilkuset lat system klasowo - lekcyjny podlegał doskonaleniu. Istota tego systemu sprowadza się do podziału uczniów na klasy realizujące ustalone centralnie programy nauczania. Przy tym program każdego przedmiotu dzieli się na działy , te zaś na tematy, opracowywane na lekcjach 45- minutowych. Pracą tą kieruje nauczyciel, to on dokonuje oceny osiągnięć ucznia i decyduje o jego promocji do następnej klasy.
ZALETY SYSTEMU:
- prosta struktura organizacyjna;
- ekonomiczność;
- łatwość administrowania (dzięki czemu nawet kraje średniozamożne mają możliwość rozpowszechniania oświaty),

WADY/BRAKI W SYSTEMIE:
- sztywność organizacyjna, która utrudnia utrzymanie więzi szkoły z zżyciem;
- nadmierny nacisk na wydawanie dyplomów a nie na wszechstronny rozwój uczniów.

PRÓBA MODYFIKACJI SYSTEMU:

System mannheimski: główna wada systemu klasowo – lekcyjnego to brak dostosowania nauki szkolnej do indywidualnych zdolności ucznia, co siłował przezwyciężyć Anton Sickinger. W jego systemie nie wiek uczniów, lecz różnice w ich rozwoju umysłowym stały się podstawą przydziału do poszczególnych klas. Były to klasy dla uczniów przeciętnych, mało zdolnych, dla opóźnionych w rozwoju umysłowym i klasy dla uczniów najbardziej zdolnych, otwierające drogę do dalszej nauki. System ten cieszył się ogromną popularnością , dużym zainteresowaniem. Zaletę jaką stanowi respektowanie indywidualnych możliwości dzieci i młodzieży, system mannheimski opłacał istotną wadą, jaką było przesądzanie o karierze szkolnej i życiowej jednostki na podstawie stanu jej zdolności i wiedzy w fazie dokonywania selekcji do odpowiedniego typu szkoły elementarnej.

Progresywizm i nowe wychowanie: z systemem klasowo - lekcyjnym zerwał radykalnie amerykański progresywizm oraz jego europejskie odpowiedniki w postaci tzw. nowego wychowania i pedagogiki reformy. Progresywizm był reprezentowany m.in. przez szkołę eksperymentalną Deweya, metodę Winnetki, metodę projektów, plan daltoński, nowe wychowanie. Zaś przez metodę ośrodków zainteresowań - nauczanie łączne, system Freineta i metodę kompleksów, i wprowadzane reformy przez wiele niemieckich ,,wolnych szkół”.

Szkoła eksperymentalna Deweya zrezygnowała całkowicie z zajęć klasowo - lekcyjnych. Za podstawę organizacji nauczania brano swobodnie organizowane zadania wytwórcze, związane z uprawą roli, pracą rzemieślniczą, zajęciami w gospodarstwie domowym.

Metoda projektów: na miejsce tradycyjnych przedmiotów nauczania wprowadzono tu projekty, to jest swoisty rodzaj ośrodków tematycznych, umożliwiających dzieciom łączenie pracy z nauką . Projekty miały się wiązać z zainteresowaniami uczniów i poprzez działalność praktyczną prowadzić do działalności poznawczej.

Plan daltoński: zwany systemem pracownianym, nazwa od amerykańskiego miasta Dalton, po raz pierwszy zastosowała go Helena Parkhurst. Uczniowie nie odbywali tu normalnych lekcji, lecz pracowali samodzielnie przez dłuższy okres, zazwyczaj przez miesiąc, korzystając z pomocy nauczycieli i z materiałów w pracowniach szkolnych. Na ten czas otrzymywali przydziały materiału do indywidualnego uczenia się wraz z zadaniami, ćwiczeniami. Następnie po odbyciu kilku lekcji wspólnych, zdawali sprawę nauczycielom ze stanu nabytych wiadomości i umiejętności oraz przedstawiali wykonane prace.

Najlepiej w przystosowaniu organizacji szkoły do indywidualnych możliwości uczniów poszła amerykańska ”szkoła bez klas”. Pierwszą taką szkołę średnią zorganizował Frank Brown na Florydzie. Możliwe jest grupowanie uczniów według rzeczywistych zainteresowań i postępów w nauce danego przedmiotu. Program wszystkich przedmiotów dzieli się na kilka faz – od łatwiejszych do coraz trudniejszych, a uczniów dobiera się do poszczególnych faz na podstawie wyników badań testowych.

Metoda ośrodków zainteresowań: powstała w Belgii, jej twórcą jest Owidiusz Decroly. Zamiast przedmiotów nauczania wprowadził on do swej szkoły w Brukseli ośrodki zainteresowań, tj. tematy zajęć oparte na zainteresowaniach dzieci i mający bezpośredni związek z ich życiem. Przedmiotem tych zainteresowań było początkowo samo dziecko, jego potrzeby, warunki życiowe i zajęcia, następnie rozszerzały one się na rozwój jednostki ludzkiej-od życia człowieka pierwotnego aż do okresu współczesnej cywilizacji.

Nauczanie łączne: Treść nauczania klas początkowych stanowią w tym systemie tzw. Ośrodki życia. Koncentrują się one na ,, rzeczach ojczystych”, obejmując w kolejnych latach nauki coraz szerszy krąg rzeczy i zjawisk – w takich układach jak występują w życiu.

System Celestyna Freineta: powstał we Francji. Treść nauczania stanowi w tym systemie życia środowiska z jego zjawiskami społecznymi i przyrodniczymi. Jednocześnie szkoła przestaje być miejscem, gdzie dzieci klas niższych słuchają, czytają i piszą. Staje się zakładem pracy zespolonym z życiem środowiska.